cổng đá tam quan là một sản phẩm văn hóa độc đáo của người Việt, mang nhiều ý nghĩa khác nhau. Như đã đề cập ở trên, kiến trúc của cổng tam quan rất đặc biệt, với mái cong uốn lượn và chạm khắc tỉ mỉ để thể hiện sự công phu trong quá trình chế tác và đáp ứng được yêu cầu thẩm mỹ. Tuy nhiên, cổng tam quan đáng chú ý còn mang nhiều ý nghĩa khác biệt.

Trước hết, cổng tam quan là biểu tượng của văn hóa và lịch sử người Việt. Điều này xuất phát từ tiểu thuyết Tam tài được viết trong thời kỳ phong kiến. Theo tiểu thuyết này, lối đi chính giữa cổng tam quan chỉ dành cho vua chúa, trong khi cổng bên trái dành cho quan văn, cổng bên phải dành cho quan võ. Do đó, con người thường đi qua cổng nhỏ hơn ở hai bên thay vì đi qua cổng chính, cổng dành cho vua.

Điều này cũng là lý do tại sao cổng tam quan thường được xây dựng tại các đình chùa, miếu tự. Khi các vị vua hay các quan lại đến thăm, họ sẽ đi qua cổng chính của tam quan, tạo nên một cảnh quan ấn tượng. Ở cố đô Huế, việc phân chia giai cấp được thể hiện rõ ràng hơn, vì vậy các cổng tam quan đá thường được thiết kế dưới dạng “ngũ quan môn” (Ngọc Quan Môn Cố đô Huế). Cổng “ngũ quan môn” bao gồm 5 cửa, với cửa lớn nhất ở giữa dành cho vua chúa, 2 cửa tiếp theo dành cho quan lại và 2 cửa ngoài cùng dùng cho lính binh.

https://www.tamaiaz.com/blogs/100849/Su-thanh-cao-trong-lang-tho-chung-sang-trong-tinh

https://www.tamaiaz.com/blogs/103929